دوشنبه, ۱۵ ارديبهشت ۱۳۹۹، ۰۱:۳۴ ق.ظ
فارس، از ایالات قدیمی‌و پهناور جنوب ایران، از غرب به خوزستان، از شمال به ایالت جبال، از شرق به ایالت کرمان و از جنوب به خلیج فارس محدود می¬شد و شهرهای بزرگ و مهم سیاسی و اقتصادی و نیز راه¬های مواصلاتی و تجاری مهمی‌را در بر می¬گرفت. این ایالت در دوره اسلامی‌نیز مانند عصر ساسانی، به پنج ولایت بزرگ که هر کدام کوره نامیده می¬شد، تقسیم می¬گردید. این پنج کوره عبارت بود از: اول «کوره اردشیر» خره که شیراز، کرسی آن و مرکز ایالت فارس بود؛ دوم، «کوره¬شاپور¬خره» که شهر شاپور، کرسی آن محسوب می¬شد؛ سوم، «ارجان» که کرسی آن همین نام را داشت؛ چهارم، «اصطخر» که کرسی آن در محل پایتخت قدیم ساسانیان (اصطخر) قرار می¬گرفت و پنجم، «کوره دارابجِرد» که کرسی آن به همین نام بود. هر کدام از کوره¬های فوق الذکر، شهرهای مختلفی را در برداشتند که برخی از آنها در دوره¬های تاریخی بعدی از ایالت فارس و کوره¬هایش جدا گردیدند؛ مانند شهر یزد که جزو ایالت جبال و سپس کرمان شد و سرانجام به صورت استانی مستقل در آمد. بنادر این ایالت نیز در حاشیه خلیج فارس، چنین وضعیتی داشتند؛ برخی از آنها به ایالت خوزستان فعلی ملحق گردیده¬اند و بعضی نیز جزئی از ایالات تازه تاسیس ساحلی شده¬اند.
فارس که در تقسیمات استانی جدید ایران هیچ ارتباطی با خلیج فارس ندارد، در گذشته، ساحلی طولانی در حاشیه خلیج داشت که در بین سه کوره از پنج کوره این ایالت تقسیم می-گردید و غربی¬ترین ناحیه ساحلی آن در کوره ارجان در مجاورت خوزستان واقع می¬شد. در شرق ارجان، کوره اردشیر خره، بیشترین ساحل را به خود اختصاص می¬داد. شرقی¬ترین سواحل فارس از آن کوره دارابجرد بود که در مجاورت ایالت کرمان قرار داشت. در ادامه به ذکر بندرها و لنگرگاه¬های کوره¬های سه گانه مذکور خواهیم پرداخت.
بنادر کوره ارجان
ولایت ارجان، غربی¬ترین ولایت فارس، با عبور رودخانه طاب (جراحی فعلی)، از ایالت خوزستان جدا می¬گردید] این رودخانه در نزدیکی رودخانه دیگری به نام زهره، به خلیج فارس می-ریخته است. در این کوره چند بندر و لنگرگاه مهم و معتبر وجود داشت که در ادامه به بررسی (بندر سینیز )
می¬پردازیم:شینیز
شینیز/ سینیز/ شنیز را عموماً از توابع ارجان دانسته¬اند. فقط ابن خردادبه و بلاذری آن را از متعلقات اردشیر خره شمرده¬اند و اغلب محل آن را بین مهروبان و جنابه ذکر کرده¬اند. تنها یاقوت در توصیف دریای فارس، آن را بین جنابه و بوشهر دانسته، بلافاصله بعد از نَجیرَم از آن نام می¬برد.وی در فصل مربوط به جنابه می¬گوید که شینیز در جنوب جنابه قرار دارد. شاید اشتباه یاقوت ناشی از این بوده که اصطخری در وصف خلیج فارس، فقط مهروبان و جنابه را ذکر کرده است. بقایای این شهر بندری را می¬توان در محل بندر دیلم کنونی یافت.شینیز به فاصله یک روز در جهت مشرق مهروبان واقع می¬شد و از آن تا جنابه دو روز راه بود که مسیر آن از شهرهای توز، خَشت و شاپور می¬گذشت.این شهر که بزرگتر از مهروبان دانسته شده تا دریا نیم فرسخ فاصله داشت و یک خلیج کوچک قابل کشتی¬رانی تا داخل شهر نفوذ می¬کرد. بازار شهر که مرکز تجارت و اقتصاد آن به شمار می¬رفت بزرگ و پررونق بود و از مسجد جامع فاصله داشت.
در بندر شینیز کالاهای متنوعی مبادله می¬گردید که شامل برخی محصولات محلی و کالاهای وارد شده از نواحی دیگر بود. از محصولات صادراتی این منطقه می¬توان به کتان اشاره کرد که در همین¬جا کشت می¬گردید و در کارگاه¬های شهر بافته می¬شد. علاوه بر کارگاه¬های عادی که از آنها یاد شده یک کارگاه حکومتی هم در شهر فعالیت می¬کرد. ابن حوقل با ستودن جامه¬های دوخته شده در شینیز، این لباس¬ها را بادوام، گرم و لطیف دانسته که بوی خوش را به خوبی به خود می¬گرفتند. کیفیت خوب این پارچه¬ها موجب رقابت آنها با پارچه¬های پنبه-ای مصری که شهرت جهانی داشتند، می¬شد. همین امر باعث گردیده بود تا از مصرف پنبه-های وارداتی به این بندر کاسته شود و اغلب اهالی بندر، از محصولات داخلی استفاده کنند. از کالاهای صادراتی دیگر شینیز، روغن چراغ بود که در روستاهای آن تولید می-شد
در سال 321هـ ، با هجوم قرمطیان به شینیز، شماری از مردمش کشته شدند و شهر ویران گردید. این امر صدمه بزرگی به رونق این بندر وارد ساخ شینیز در راه مواصلاتی مهروبان به شاپور قرار داشت و به این ترتیب با بنادر مهم منطقه؛ یعنی مهروبان، جنابه و دیگر شهرهای بزرگ فارس، ارتباط یافت.
